Skarga pauliańska nie jest jedynym instrumentem prawnym dostępnym dla wierzyciela, który został pokrzywdzony nielojalnym zachowaniem dłużnika. W przypadku, gdy dłużnik ucieka z majątkiem wierzyciel – niezależnie od możliwości wniesienia skargi pauliańskiej – może skorzystać z ochrony, jaką oferuje mu kodeks karny.

Wbrew pozorom uprawnienia przewidziane dla wierzyciela w kodeksie karnym są bardzo pomocne. W dalszej części wpisu wyjaśnię Ci dlaczego, ale najpierw przedstawię zarys zasad karnej odpowiedzialności dłużnika za pokrzywdzenie wierzyciela.

Odpowiedzialność karna dłużnika

Przepis art. 300 kodeksu karnego określa dwa typy przestępstw, których może dopuścić się dłużnik wobec wierzyciela.

Pierwszy z nich, o którym mowa w art. 300 § 1 k.k. przewiduje odpowiedzialność karną za to, że dłużnik razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku.

Skazanie dłużnika za powyżej wskazane przestępstwo wymaga tego aby:

• • dłużnik zawarł umowę prowadzącą do zbycia składnika jego majątku (umowę darowizny, ale również umowę sprzedaży),

• • dokonując tej czynności (zawierając tą umowę) dłużnik był bliski stanu niewypłacalności,

• w skutek zawarcia wierzyciel nie mógł wyegzekwować należnego mu świadczenia.

Podjęcie przez organy ścigania postępowania przeciwko dłużnikowi wymaga złożenia przez wierzyciela odpowiedniego wniosku o ściganie.

Przepis art. 300 § 2 k.k. przewiduje możliwość skazania dłużnika w sytuacji, kiedy dłużnik usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku zajęte lub zagrożone zajęciem działając w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu, czym jednocześnie udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela.

Zachowanie dłużnika będzie karalne w przypadku, gdy wierzyciel już dysponuje wyrokiem sądu nakazującym dłużnikowi zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej, jak również wówczas gdy wierzyciel prowadzi taki proces lub nawet dopiero kiedy nosi się z takim zamiarem – wiadomym dłużnikowi.

Jaka kara grozi dłużnikowi?

Przestępstwo wskazane w art. 300 § 1 k.k. zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3. Za podjęcie zachowania opisanego w art. 300 § 2 k.k. dłużnik może zostać skazany na karę pozbawienia wolności nawet do lat 5. Jeśli sprawca dopuszcza się zachowania określonego w art. 300 § 1 k.k. a przy tym wyrządził szkodę wielu wierzycielom może zostać skazany nawet na 8 lat pozbawienia wolności.

Czy wierzycielowi naprawdę opłaca się skazanie dłużnika?

Na pierwszy rzut oka wydaje się, że skoro dłużnik pójdzie do więzienia, to nie będzie miał możliwości oddania pieniędzy wierzycielowi, więc w interesie tego ostatniego nie jest doprowadzenie do skazania dłużnika.

Nie jest to właściwe rozumowanie. Po pierwsze należy wyjaśnić, że większość wyroków w tego typu sprawach zapada w zawieszeniu. Oznacza to, że dłużnik nie jest pozbawiony wolności, a jedynie sąd może – przez określony czas – zarządzić wykonanie takiej kary w sytuacji, kiedy znowu naruszy on prawo. Dłużnik ma zatem możliwość podjęcia starań prowadzących do spłaty długu wobec wierzyciela.

Skazanie dłużnika na karę w zawieszeniu daje wierzycielowi instrument, którym może skutecznie przymusić dłużnika do spłaty długu. Otóż – zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności sąd najczęściej nakazuje w takiej sytuacji, aby dłużnik naprawił wyrządzoną szkodę (czyli zwrócił wierzycielowi pieniądze). Jeśli dłużnik tego obowiązku nie wykona, wierzyciel może wnosić o to, ażeby sąd zarządził wobec dłużnika wykonanie kary pozbawienia wolności, a więc, żeby wtrącił go do więzienia.

Perspektywa wykonania kary pozbawienia wolności działa na dłużnika bardziej mobilizująco niż najlepszy nawet komornik. Dlatego wierzyciel inicjując postępowanie karne przeciwko dłużnikowi zyskuje dodatkowe i skuteczne możliwości egzekucji swojego długu.

Sprawa karna z art. 300 kk może toczyć się równolegle ze skargą pauliańską. Czasem jest to nawet korzystne, ponieważ organy ścigania same starają się zbierać dowody na winę dłużnika, które wierzyciel może potem wykorzystać w procesie ze skargi pauliańskiej.

adwokat Iwo Klisz

Kancelaria adwokacka Wrocław

Jeżeli zainteresował Cię artykuł, kliknij „Lubię to” lub polub moją stronę na facebooku (Facebook adwokat Wrocław).